Smart Solar Charging in beeld: Gamechanger in de Energietransitie

Hoe kan het elektriciteitsnet de energietransitie mogelijk maken? De oplossing is verassend simpel: opslag van duurzame energie in elektrische auto’s. Met project Smart Solar Charging is de afgelopen vijf jaar in Utrecht een stadsbreed netwerk ontwikkeld van 500 bidirectionele laadpalen en inmiddels 175 elektrische deelauto’s. De bidirectionele laadpalen kunnen laden én ontladen zodat energie kan worden terug geleverd aan het elektriciteitsnet, of eventueel lokaal kan worden gebruikt om te koken of televisie te kijken. Ook is de eerste bidirectionele productie-auto een feit: op 21 april 2022 lanceerden Hyundai en projectpartner We Drive Solar de eerste Hyundai IONIQ 5 in Utrecht die kan laden én ontladen. Gemeente Utrecht, netbeheerders, kennisinstellingen en ondernemers in Utrecht werkten samen aan deze oplossing voor de energietransitie in het project Smart Solar Charging Regio Utrecht, onder leiding van het Utrecht Sustainability Institute en gesteund door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). De resultaten zijn in beeld gebracht in de film Smart Solar Charging: Gamechanger in de Energietransitie. De innovatie vertaalt zich de komende drie jaar naar bidirectionele stadsregio’s in de projecten FLEET en ROBUST en naar Europese opschaling in het project SCALE om dan wereldwijd uitgerold te kunnen worden.

Duurzame energie altijd beschikbaar

We staan voor een gigantische opgave: de overgang van fossiel naar hernieuwbare energiebronnen zoals zon- en windenergie. Maar deze energiebronnen zijn niet altijd beschikbaar, omdat de zon niet altijd schijnt en de wind niet altijd waait. De techniek van Smart Solar Charging biedt uitkomst door duurzame energie op te slaan in elektrische auto’s voor later gebruik.

“Wat het unieke hier is, is dat je ook de energie die overdag wordt opgewekt met zonnepanelen, in de auto kan opslaan en ’s avonds kan terug leveren, om te koken of televisie te kijken.”

Matthijs Kok, Gemeente Utrecht

Zowel de laadpaal als de elektrische auto moeten kunnen laden én ontladen om energie op te slaan en terug te kunnen leveren aan het net, ook wel vehicle-to-grid genoemd. Niet iedere laadpaal of elektrische auto kan dat. Er zijn nu 500 laadpalen in de stad Utrecht die dat wel kunnen. Daarmee is Utrecht een living lab op wereldwijd unieke schaal voor vehicle-to-grid. Tijdens het project heeft Renault het eerste prototype van de bidirectionele auto ontwikkeld, een bidirectionele Renault ZOE.

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven gaf in april 2021 het startsein voor de samenwerking tussen Hyundai en projectpartner We Drive Solar. Met als resultaat dat een jaar later, op 21 april 2022, de eerste bidirectionele productie-auto, de Hyundai IONIQ 5 in Utrecht werd gelanceerd die kan laden én ontladen. De energie voor de lancering werd zelfs geleverd uit de batterijen van aanwezige bidirectionele IONIQ 5 auto’s. Wij feliciteren hen dan ook hartelijk met het behalen van dit geweldige resultaat. Nu is het systeem compleet om in te zetten voor grootschalige opslag van duurzame energie in elektrische auto’s.

“We hebben samen met partners in dit project voor het eerst in de wereld een open standaard gebruikt om de deelauto’s en de laadpalen voor alle partijen in de auto-industrie toegankelijk te maken.”

Robin Berg, We Drive Solar

Living Labs cruciaal voor ontwikkeling

De unieke Smart Solar Charging technologie is in een achtertuin begonnen en in vijf jaar doorontwikkeld tot het Utrechtse stadsbrede netwerk met 500 bidirectionele laadpalen en inmiddels 175 elektrische deelauto’s wat we nu kennen. Tijdens het project zijn in zes living labs in de Utrechtse regio, laadpalen en auto’s neergezet om de technologie te kunnen testen en ontwikkelen.

“We zoeken uit in living labs, wat gebeurt er nou echt, kloppen onze modellen wel. En dat kunnen we daarmee verifiëren. Als het niet klopt kunnen we onze modellen aanpassen met input, gemeten data die we hier verkrijgen.”

Wilfried van Sark, Universiteit Utrecht

Koning Willem-Alexander opende in 2019 het living lab in de Utrechtse wijk Lombok. In 2018 opende Staatssecretaris Mona Keijzer al het living lab in het Utrechtse Stationsgebied. Maar ook andere locaties zoals het Utrecht Science Park, Houten en de Triodos Bank in Driebergen-Zeist, met jarenlang het grootste bidirectionele laadplein ter wereld, speelden een cruciale rol in het verzamelen van genoeg gegevens om Smart Solar Charging tot een succes te maken. Netbeheerder Stedin heeft een sleutelrol gespeeld in het integreren van de techniek in het huidige elektriciteitsnet.

Van techniek naar implementatie

Het project Smart Solar Charging is een prachtig voorbeeld van hoe overheid, bedrijven en kennisinstellingen elkaar juist kunnen versterken door samen te werken. Project Smart Solar Charging is afgerond, maar gaat verder. In project FLEET wordt gekeken naar een deelaspect van elektrisch rijden, namelijk hoe flexibele nettarieven kunnen helpen om het elektriciteitsnet te ontlasten op piekmomenten. Ook gaan veel van deze partners met elkaar verder in het project ROBUST waarin het stadsbrede netwerk wordt vertaald naar stadsregio’s. Het unieke aan ROBUST is dat het project maximaal interdisciplinair is opgezet. Naast de techniek zelf, wordt evenveel aandacht geschonken aan niet-technische aspecten zoals eindgebruikers en hun gedrag en wensen, maar ook hoe deze techniek past binnen beleid en regelgeving. Hierdoor wordt de techniek klaargestoomd voor implementatie.

Tenslotte wordt de Smart Solar Charging techniek verder opgeschaald in het binnenkort te starten Europese project SCALE om uiteindelijk de hele wereld altijd van duurzame energie te kunnen voorzien.

“Die samenwerking is superbelangrijk. Als stad kun je dit absoluut niet alleen. En daarmee maken we gewoon die grootschalige transitie ook mogelijk.”

Matthijs Kok, Gemeente Utrecht

Smart Solar Charging

In het project Smart Solar Charging werkten Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht en de bedrijven LomboXnet, We Drive Solar, Smart Solar Charging, Stedin, Last Mile Solutions, The People Group, Jedlix, NewSolar en Siers samen, geleid door het Utrecht Sustainability Institute. De ontwikkeling en opschaling van het bidirectioneel laden werd mogelijk gemaakt door medewerking van ElaadNL, Renault Groupe en Hyundai.

Het project Smart Solar Charging werd mede mogelijk dankzij het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) Kansen voor West II, dat gericht is op het versterken van de regionale concurrentiekracht en het vergroten van de werkgelegenheid.